گفتگوی مازیار گیلانی نژاد عضو سندیکای کارگران فلزکارمکانیک ایران با خبرگزاری کارگری کار ایران (ایلنا)

طناب‌کشی بر سر «طلاق‌های صوری»/ «جدایی» فقط برای کمتر از دو میلیون تومان در ماه!

به گزارش خبرنگار ایلنا، در روزها و هفته‌های گذشته، اظهارنظرها و انتقادات از زنانی که به گفته‌ی مسئولان از همسران خود طلاق می‌گیرند، آنهم طلاق صوری و مصلحتی تا از مستمری پدران فوت کرده خود استفاده کنند، بالا گرفته است. این اظهارات که البته با نگرانیِ بجا در مورد بنیان خانواده همراه است، به نگرانی‌ها و دغدغه‌های جانبی بسیاری دامن زده است. فعالان کارگری از این نگرانند که نکند با دستاویز قرار دادن موضوعِ «سوءاستفاده از قانون» حقِ استفاده از مستمری پدر برای دختران مجرد، سلب شود؛ حقی که به هر حال برای به دست آوردن آن، کنش‌ها و چانه‌زنی‌های بسیاری صورت گرفته و در هر حال، یک «دستاورد کارگری» محسوب می‌شود و اینک سلبِ این حق به این بهانه که “کسانی هستند که از آن سوءاستفاده می‌کنند”، چندان رضایتبخش و البته عادلانه نیست.

اولین انتقاد این است که نمی‌توان یک پدیده یا حتی آسیب اجتماعی – طلاق‌های صوری- را به فرض وجود، به یک «مساله اخلاقی» تقلیل داد؛ به هر حال اگر زنانی هستند که به خاطر مستمری پدر حاضر می‌شوند امنیت خانوادگی خود را زیر سوال ببرند و از همسر جدا شوند و اگر این فرض وجود دارد که نرخ این طلاق‌های صوری در گذشته، تا این حد زیاد نبوده ولی حالا با شتاب قابل توجهی افزایش یافته، باید دید چه اتفاقاتی در بستر اجتماع رخ داده که یک «زن» حاضر می‌شود چنین ریسکی را که آمیخته با بدنامی و نگرانی نسبت به آینده است، به جان بخرد؛ مخصوصاً اگر در نظر بگیریم که در صندوق تامین اجتماعی به‌طور مشخص، متوسط مستمری زیر ۲ میلیون تومان است، نگرانی‌مان نسبت به این زن‌ها و سرنوشتِ ناکام آنها بیشتر می‌شود؛ باید دید چه فضایی بر زندگی اقتصادی این آدم‌ها حاکم است که حاضر شده‌اند برای کمتر از دو میلیون تومان طلاقِ صوری بگیرند؟

قانون چه می‌گوید؟

مازیار گیلانی‌نژاد در رابطه با استیلای این گفتمان _ گفتمان تقبیح طلاق‌های صوری در رسانه‌های جمعی _ هشدار می‌دهد و می‌گوید: اصل ۲۹ قانون اساسی در رابطه با بیمه و تامین اجتماعی و حق همگانی مردم، به دولت دستور داده که از بودجه عمومی برای همه شهروندان، بیمه و مستمری فراهم کند تا هیچ شهروندی نگرانی دوران بازنشستگی و کهولت و ازکارافتادگی نداشته باشد؛ مضاف بر این در اصول دیگر قانون اساسی نیز بر حق برخورداری از سالمندی مطمئن و بدون دغدغه مردم تاکید شده است. در اصل ۴۳ قانون اساسی بر لزوم «ریشه‌کنی فقر» تاکید شده؛ فراموش نکنیم که این اصول در دهه‌های گذشته به محاق فرورفته و هرگز اجرایی نشده است. بنابراین همین‌جا باید نتیجه بگیریم که حقِ «برخورداری از یک مستمری شایسته و مکفی» براساس قانون اساسی، یک «حقِ بدیهیِ شهروندی» است.

گیلانی‌نژاد به نمایندگی از جانب سندیکای کارگران فلزکارمکانیک ایران، «آمار» مطالبه می‌کند؛ آماری که به عطش دانستن و پی بردن به عمق بحران، پاسخ بدهد.

او تصویب قانون برخورداری از مستمری پدر در دهه ۷۰ را در راستای همین مبارزه با فقر می‌داند و می‌گوید: در آن زمان، کانون بازنشستگان با تلاش ستودنی بسیار توانست این حق را کسب کند تا فرزندان دخترِ مستمری‌بگیران که همسر ندارند، دست به گریبانِ فقر، در جامعه رها نشوند. حالا اگر بخواهند این حق را از کارگران و بازنشستگان سلب کنند، به هیچ وجه عادلانه نیست. اگر هم زنانی وجود دارند که از این قانون سوءاستفاده می‌کنند، باید فضای آکنده از فقر و ناتوانی معیشتی را در نظر گرفت؛ همین فضا می‌تواند افراد را مجبور به انتخاب‌هایی کند که اصلاً مطلوب نیست؛ نه مطلوب برای خود فرد است و نه مطلوب برای اجتماع؛ به اضافه‌ی اینکه اگر چنین ادعایی می‌کنند، باید دقیق مشخص کنند چند نفر چنین کاری کرده‌اند.

او به عنوان یک فعال کارگری، «آمار» مطالبه می‌کند؛ می‌گوید: از مسئولانی که ادعا می‌کنند این دستاورد کارگری – برخورداری از مستمری پدر توسط دختران مجرد- دردسر ساز شده و به کارهای خلاف شرع و ناهنجار انجامیده، درخواست دارم آمار و اطلاعات دقیق برای ادعای خود ارائه دهند.

گیلانی‌نژاد از نگرانی دیگری پرده برمی‌دارد: مدتی است که این نگرانی تشدید شده که می‌خواهند شستا را بفروشند، صندوق‌های بازنشستگی را خصوصی کنند و از عرصه روابط تامین اجتماعی «قانون‌زدایی» کنند؛ ما این اظهارات جدید را هم در همین بستر می‌بینیم.

بدیهی‌ست که مسئولان باید آمار دقیق و تفکیکی از میزان طلاق‌های صوری و البته به طریق اولی، میزان طلاق‌های صوری به نفع مستمری پدر ارائه دهند و اگر واقعا زنگ اخطار به صدا درآمده و چنین طلاق‌هایی زیاد است، باید به این سوال پاسخ داده شود که چرا باید یک زن برای یک «مستمری نازل» که چند برابر زیر خط فقر است، تن به طلاق آن هم از نوع صوری بدهد؟

و درنهایت باید این را هم در نظر بگیرند که «استثنا»، اصل را از مخدوش نمی‌کند؛ اگر زنانی هستند که به خاطر جبر و اجبار یا هر دلیل دیگر، «استثنائاً» تن به طلاق صوری برای دریافت مستمری پدر می‌دهند، دلیل نمی‌شود که حق دریافت مستمری پدر توسط دختران، نادرست و نیازمند اصلاح باشد؛ مگر از هر قانونی که سوءاستفاده شود، قانون را عوض می‌کنند؟! از بسیاری از حقوق کارگری سوءاستفاده شده؛ مثلاً از بیمه کارگران ساختمانی، بسیاری از رابطه‌بازانی که با برخی مسئولان لابی داشته‌اند، استفاده کرده‌اند و افراد و خویشان خود را «کارگر ساختمانی» جا زده‌اند و بیمه کرده‌اند؛ آیا بعد از کشف این سوءاستفاده‌ها، قانون بیمه کارگران ساختمانی را برداشتند؟!

گزارش: نسرین هزاره مقدم خبرنگار ایلنا